یک روش علمی برا درمان زردی نوزاد استفاده از دستگاه فتوتراپی میباشد که موجب درمان زردی یا هایپربیلیروبینمی در نوزادان با استفاده از نور مرئی می‌شود. این نور به بدن نوزاد با طول موج مشخصی می‌تابد تا این عارضه درمان گردد. فتوتراپی امروزه از جمله مطمئن ترین روش های درمان زردی میباشد. در این مقاله ما قصد داریم شما را به صورت کامل با دستگاه زردی نوزاد آشنا کنیم برای آشنایی بیشتر با این موضوع در ادامه مطلب با ما همراه شوید.
دستگاه زردی نوزاد چیست؟
دستگاه زردی نوزاد برای نوزادان مبتلا به زردی ابزاری حیاتی میباشد. هنگامی که در خون رنگدانه بیلی روبین زیاد شود موجب ایجاد عارضه‌ای چون زردی یا ایکتر و یا هایپربیلی روبینمی می‌شود. در نوزادان زردی بسیار شایع میباشد و همه نوزادان تقریبا، میزان بالایی از بیلی روبین را در خون تجربه می‌نمایند ولی فقط شصت درصد از نوزادان نشانه های قابل مشاهده زردی یا یرقان مثل سفیدی چشم و زرد شدن پوست و… را نشان می‌دهند.
تمام پزشک ها بر این باورند که تا حدی زردی قابل قبول نمی‌باشد و بیشتر نوزادان مبتلا به زردی به اقدام درمانی خاصی نیاز ندارند چون در خون آن‌ها سطح بیلی روبین زیاد بالا نیست. معمولا در این موارد، وضعیت زردی نوزاد در عرض ده تا دوازده روز بهتر شده و به نوزاد هیچ گونه آسیبی وارد نمی‌شود.
اجزای دستگاه زردی نوزاد
بسته به نوع دستگاه زردی اجزای دستگاه‌ها نیز متفاوت میباشد. اما به طور کلی معمولا هر دستگاه زردی دارای، دماسنج، کلید خاموش و روشن، نمایشگر دما، منبع نور دستگاه، کابل اتصال به برق، تایمر دستگاه و سایر پارامتر‌ها میباشد.
مکانیسم عمل دستگاه زردی نوزاد چگونه میباشد؟
مکانیسم اثر فتوتراپی به دو صورت میباشد:
با کم شدن سطح بیلی روبین در خون نوزاد از طریق فرآیندی به نام اکسیداسیون عکس درمان زردی نوزادان شکل می‌گیرد به این صورت که اکسیژن را اکسیداسیون نوری به بیلی روبین می‌افزاید و از این رو به راحتی بیلی روبین در آب حل می‌گردد. یعنی فتوتراپی موجب تغییر یافتن بیلی روبین به ترکیب هایی می‌گردد که از طریق مدفوع و ادرار دفع می‌گردند.
از سوی دیگر نور، می‌تواند بیلی روبین را با طول موج معین مانند( لامپ های فلورسنت) به دو مولفه به اسم های فوتوبیلیروبین و لومی روبین تجزیه کند.
این دو ماده شیمیایی ایزومر‌های بیلی روبین می‌باشند که از اتم های مشابهی درست شده‌اند ولی ساختار آن‌ها از بیلی روبین مختلف میباشد و این مواد را کبد نوزاد به آسانی تجزیه می‌کند و از بدن دفع می‌نماید.
عوامل موثر برای افزایش سرعت بهبودی در دستگاه زردی نوزاد چه میباشد؟
موارد زیر در درمان با دستگاه فتوتراپی در مدت زمان فتوتراپی و در نتیجه سرعت بهبودی نوزاد موثر می‌باشند:
- دوز فتوتراپی:
یک عامل کلیدی در سرعت تاثیرگذاری فتوتراپی دوز فتوتراپی میباشد. دوز با طول موج نور، فاصله بین نور و نوزاد، میزان سطحی از بدن که در معرض نور قرار گرفته است و شدت نور( تابش) را تعیین می‌کند. سیستم های فتوتراپی که در بازار موجود هستند شامل آن‌هایی میباشد که نور را از طریق لامپ‌های کوارتزهالوژنی، تشک‌های فیبر نوری، لامپ‌های فلورسنت، و دیود‌های ساطع کننده نوری منتقل می‌کنند.
- نور آبی:
موثرترین طیف نوری برای درمان نور آبی میباشد زیرا مولکول های بیلی روبین نور آبی را در مقایسه با نور سفید و سبز به راحتی جذب می‌کنند.
- کارکرد لامپ دستگاه:
با توجه به این که لامپ های LED طول عمر۲۰۰۰۰ ساعت و لامپ های فلورسنت طول عمر۲۰۰۰ساعتی را دارا می‌باشند، از این رو کار کرد لامپ‌های دستگاه هر چه قدر کم‌‌تر باشد، برای بهبودی زردی نوزاد تاثیر گذاری بهتری خواهند داشت.
نکات مهم زمان استفاده از دستگاه زردی نوزاد
دمای نوزاد در طول فتوتراپی باید کنترل گردد تا مطمئن شوید که بیش از حد دمای بدن او گرم نمی‌شود و از لحاظ علائم کم آبی ( بی حالی، ادرار پررنگ با بوی تند، و نداشتن ادرار بیش از شش ساعت و…) بدن او بررسی گردد.
نوزاد را مرتب تغییر پوزیشن داده تا بدن او در هر سمت تحت نور باشد و بیشتر پوست نوزاد در معرض نور قرار بگیرد.
معمولا بعد از دو روز از انجام فتوتراپی علایم زردی در پوست نوزاد ممکن است از بین برود، نباید در این صورت نور درمانی متوقف گردد زیرا امکان دارد که بیلی روبین در زیر پوست جذب گردیده و بیلی روبین هم چنان در خون بالا باشد. بنابراین در این صورت با پزشک خود مشورت نمائید و سطح بیلی روبین خون را مورد آزمایش قرار دهید.
محافظت کردن از چشم نوزاد و کنترل نمودن چشم ها هر چهار تا شش ساعت جهت بررسی هر نوع آسیب احتمالی از لحاظ ترشح، تحریک قرینه و فشار بیشتر روی پلک ها ضروری میباشد.
استفاده از پوشک یا شورت مخصوص برای محافظت از ناحیه تناسلی حائز اهمیت میباشد.
هر دو ساعت نور درمانی قطع گردد و به مدت نیم الی یک ساعت به نوازد شیر داده شود.
مزایای استفاده از دستگاه زردی نوزاد
کاهش زمان و طول زمان، کاهش هزینه درمان، عدم تشدید افسردگی بعد از زایمان در مادران، قابل انتقال بودن دستگاه زردی نوزاد به مکان مورد نظر در خانه، عدم به وجود آمدن اختلال در شیردهی مداوم و تغذیه نوزاد از سینه مادر که این کار در بیمارستان به دلیل بستری بودن نوزاد در بخش مراقبت های ویژه به طور دائم امکان حضور مادر وجود ندارد و مادر مجبور است شیر خود را بدوشد و آن را به پرستار بخش تحویل نماید و تغذیه نوزاد از طریق شیشه شیر صورت می‌گیرد، کاهش رفت و آمد در بیمارستان، کاهش خطر مبتلا به عفونت های بیمارستانی مانند عفونت خون ایمنی خیلی بالا عفونت ادراری و درمان مطمئن و استاندارد نوزاد میباشد.
عوارض جانبی ناشی از دستگاه زردی نوزاد
امکان دارد که فتوتراپی نیز دارای عوارضی باشد که این عارضه ها نگران کننده و خطرناک نیست و با استفاده و مراقبت صحیح از دستگاه می‌توان از آن‌ها جلوگیری کرد در صورتی هم که بروز پیدا کنند نگران کننده نمی‌باشند و قابل برگشت می‌باشند.
تعدادی از این عارضه‌ها را در زیر ذکر می‌نماییم:
- خشکی پوست
- اسهال
- هایپوکلسمی( کم شدن کلسیم در خون)
- هایپرترمی( افزایش درجه حرارت بدن)
- بی قرار بودن نوزاد به علت تغییر دما، نداشتن پوشش، دوری از مادر و…
- سندرم نوزاد برنز
- راش های موقت پوستی
- احتمال آسیب دیدن شبکیه چشم در صورت استفاده از چشم بند و به طور مداوم باز بودن چشم نوزاد در زمان استفاده از دستگاه.
قیمت اجاره دستگاه زردی نوزاد
دستگاه های فتوتراپی معمولا از اجاره های متغیری برخوردار می‌باشند و وابسته به نوع، مدت زمان، محدوده مورد استفاده و مدل از قیمت های متغیری برخوردار می‌باشند. ولی به این نکته توجه کنید در صورتی که نوع دستگاه قدیمی و لامپ ها کارکرده باشند، هیچ گونه کارایی دستگاه برایتان نخواهد داشت و برای نوزاد هیچ اقدام درمانی اتفاق نخواهد افتاد. از این رو مراقب آگهی هایی که دستگاه‌های درمان زردی نوزاد را در آن‌ها تبلیغ می‌نمایند باشید و سلامتی نوزادتان به خاطر هزینه کم تر فدا نکنید.
انواع دستگاه زردی نوزاد
دو نوع دستگاه فتوتراپی در حال حاضر در دسترس میباشد:
- دستگاه فتوتراپی فیبر نوری
- دستگاه فتوتراپی با نور معمولی
در دستگاه های فتوتراپی معمولی منابع نوری متداول مورد استفاده شامل: دیود‌های ساطع کننده نورLED و لامپ های فلورسنت با طیف باریک می‌باشند.
در دستگاه فتوتراپی فیبر نوری منابع نوری متداول مورد استفاده شامل: لامپ های تنگستن هالوژن با طیف انتشار گسترده می‌باشند.
دستگاه فتوتراپی با نور معمولی یا نسل اول
بسیاری از لامپ های مورد استفاده در دستگاه فتوتراپی لامپ های فلورسنت می‌باشند. گرچه این لامپ های فلورسنت ارزان قیمت و مقرون به صرفه می‌باشند، ولی با گذشت زمان شدت و انتشار نور آن کاهش پیدا می‌کند. ولی از لامپ های LED نیز در این دستگاه استفاده می‌نمایند که لامپ های LED امروزه در دستگاه های فتوتراپی بر سایر لامپ ها برتری دارند زیرا:
- گرمای کم‌تری تولید می‌نمایند ولی شدت نور زیاد میباشد و آن‌ها را در فاصله نزدیک تری می‌توان به نوزاد قرار داد، از این رو تاثیر آن‌ها بر زردی زیاد میباشد.
- نور را با وسعت باریک تری می‌تابانند.
- دارای لامپ های ال ای دی کوچک می‌باشند و وزن کم‌تری دارند مصرف برق کمی داشته و شکننده نیستند.
- برای مدت زمان طولانی پایداری نوری لامپ های ال ای دی بیشتر است و از شدت آن کم نمی‌شود.
نکته: لازم به ذکر میباشد که، باید در این نوع فتوتراپی با پوشش مناسب اندام تناسلی و چشم نوزاد پوشانده شود. زیرا، در مقابل تشعشعات دستگاه قسمت های بدن نوزاد آسیب پذیر میباشد.
اشکال مختلف دستگاه های زردی با نور معمولی در ایران
دستگاه زردی نوزاد مدل های مختلفی دارد که شامل دو بخش خانگی و بیمارستانی میباشد و با دو نوع لامپ الی ای دی و فلورسنت با ساختاری های متفاوت عرضه می‌شوند.
اشکال مختلف دستگاه‌های زردی خانگی با نور معمولی در ایران
- دستگاه پایه دار
استفاده نمودن از دستگاه فتوتراپی میزی شکل خیلی آسان و ساده میباشد. به گونه‌ای که شما می‌توانید پایه های میز را باز کرده و آن را روی زمین بگذارید سپس با روشن کردن دستگاه آن از استفاده کنید. دستگاه زردی از نوع میزی شکل بالای سر نوزاد قرار می‌گیرد و در حالی که سطح بدن نوزاد کاملا لخت است تابش نور لامپ انجام می‌شود. این دستگاه ها به علت راه اندازی راحت تر در منزل از جمله بهترین دستگاه های برطرف کننده زردی نوزاد می‌باشند.
توجه: لازم به ذکر است که دستگاه را بر روی تخت و سطح غیر مسطح به هیچ عنوان قرار ندهید چون ممکن است دستگاه با یک تکان کوچک جا به جا شود و بر روی نوزاد سقوط نماید.
- دستگاه سه بعدی یا تونلی( هرمی):
دستگاه های هرمی یا تونلی، سه بعدی می‌باشند یعنی به بدن نوزاد از سه جهت نور می‌تابانند و نیازی به استفاده از چشم بند نمی‌باشد زیرا سر نوزاد از دستگاه بیرون می‌ماند به همین دلیل از محبوبیت زیادی برخوردار می‌باشند.
- دستگاه محفظه‌ای:
دستگاه های فتوتراپی محفظه‌ای خانگی شامل یک بدنه فلزی با محفظه می‌باشند که برای جلوگیری از عبور نور فتوتراپی به بیرون قسمت پای و سر نوزاد با طلق هایی با رنگ قرمز بسته شده است. این دستگاه‌ها هم‌چنین یک تشک پلاستیکی را دارا می‌باشند ولی نوزاد باید داخل دستگاه با چشم بند، پوشک و تشک خودش قرار بگیرد. با توجه به نوع لامپ و شدت تابش انواع مختلفی را برای این دستگاه می‌توان داشته باشیم مثل:
- محفظه‌ای ظرفیت بالا: در نوزاد ترم که بیلی روبین ۱۲-۱۵ و زردی نیز غیر حاد است دستگاه شامل لامپ فلورسنت ۲۰وات میباشد.
- محفظه‌ای معمولی: در نوزاد ترم که بیلی روبین ۱۰- ۱۲ و میزان زردی نیزغیر حاد است دستگاه شامل لامپ فلورسنت ۱۸ وات میباشد.
- محفظه‌ای LED: نوزادی هم بیش از ۳ کیلو گرم وزن دارد و میزان بیلی دوبین ۱۳- ۱۸ است دستگاه دارای ۴ لامپ ال دی دی میباشد.
اشکال مختلف دستگاه‌های زردی بیمارستانی با نور معمولی در ایران
- دستگاه محفظه‌ای:
در این دستگاه‌ها نوزاد به صورت کامل لخت و همراه با پوشک داخل محفظه‌ای مثل انکوباتور و چشم بند و یا به شکل سفیه در محفظه هایی قرار می‌گیرد و نور به بدن نوزاد از بالا تابانده می‌شود.
- دستگاه های زردی پرتابل:
این دستگاه ها در بالای سر نوزادان قرار می‌گیرند و به صورت سیار می‌باشند که نمونه‌ای از این دستگاه ها را در زیر در بخش NlCU مشاهده می‌نمایید.
دستگاه فتوتراپی نسل دوم یا فیبر نوری
دستگاه فتوتراپی فیبروپتیک:
فتوتراپی فیبروپتیک یک فناوری جدید میباشد که از فیبر‌های نوری برای درمان زردی نوزاد استفاده شده است. منبع نور در این نوع دستگاه‌ها از یک لامپ هالوژن کوارتز میباشد که از خود نور را تابانده و به پدهایی که نوزاد روی آن قرار می‌گیرد از طریق فیبر نوری به آن می‌رسد.
این دستگاه قدرت کم و تابش طیفی را دارا میباشد زیرا بدن قسمتی از تابش را جذب می‌نماید، با این حال مزیت هایی دارد که موجب می‌شود این دستگاه در مقایسه با فتوتراپی نسل اول مناسب باشد، که این مزایا شامل موارد زیر می‌باشند:
- بدون آسیب شبکیه و عارضه هایی مثل قرینه یا سوزش چشم، التهاب و… به علت انتقال مستقیم نور به بدن نوزاد
- مراقبت از نوزاد و درمان او بدون جدا شدن از مادر
نسل سوم دستگاه فتوتراپی
در این نوع فتوتراپی، به صورت هم زمان هم از دستگاه های نسل اول و هم از دستگاه های نسل دوم استفاده می‌نمایند. لازم به ذکر است این فتوتراپی یک دستگاه دوگانه میباشد که شامل دستگاه فیبر نوری و نسل اول است و در نوزاد هایی که زردی های خیلی شدیدی دارند استفاده می‌شود.
سوالات درمورد دستگاه زردی نوزاد:
دلیل بروز زردی نوزاد چیست؟
زردی نوزاد به علت تجمع بیلی روبین در خون ایجاد می‌شود.
چگونه متوجه شوم که نوزاد من زردی دارد؟
اگر پس از تولد، پس از چند روز پوست و چشم‌های نوزاد به طور غیرطبیعی زرد شده باشد، احتمالا زردی در نوزاد شما وجود دارد.
چگونه زردی نوزاد را درمان کنیم؟
با توجه به میزان شدت و علت زردی، پزشک امکان دارد تجویز کند که نوزاد با دستگاه زردی درمان شود، اما در صورت خفیف بودن با تغذیه از شیر مادر زردی نوزاد درمان می‌شود.
